به همت مدیریت استان قم کمیسیون پایان نامه های حوزه علمیه خواهران استان قم در محل مدیریت استان برگزار شد .
به گزارش دبیر جلسه خانم جاوید اعضاء کمیسیون رشته فلسفه و کلام 5 موضوع به همراه طرح اجمالی و اساتید راهنما و مشاور و 2 طرح تفصیلی را بررسی و تصویب کردند و همچنین اعضاء کمیسیون رشته تفسیر و علوم قرآنی 4 موضوع و 3 طرح تفصیلی را مورد بحث و بررسی قرار داده و اشکالات مربوطه را بیان کردند

حکایتی را ذکر کرد ه اند که باید در آن غور کرد که مبادا ما هم مبتلا باشیم .
یک نفر از خوبان از اهل تقوا سی سال در صف اول مسجدی همیشه حاضر بود اول همه می امده و آخر از همه می رفته است ، پس از سی سال روزی کاری پیش آمد و نتوانست مثل همیشه زود برسد وقتی رسید که صفوف جماعت تشکیل و همه متصل و جایی برایش نبود ناچار صف آخر اقتداء کرد تا از نماز فارغ شد، هنگامی که مردم دسته دسته می رفتند او را می دیدند پیش خود سخت ناراحت شد که چرا مردم او را در صف آخر دیدند و خجالت کشید . بعد در خود فرو رفت که چرا خجالت کشیدم ، به خود خطاب کرد که ای بدبخت معلوم می شود این سی سال که صف اول می ایستادی چطور شد امروز که خدا نخواست و در صف آخر ایستادی مردم که ترا اینجا دیدند ناراحت شدی ؟لذا توبه کرد و تمام نماز های سی ساله اش را قضا نمود.

گاه می شود که شیطان به دلت نیت مستحبی را می اندازد برای اینکه ترا از واجبی باز دارد مثلا زیارت حضرت رضا (علیه السلام) بسیار خوب است تو را تشویق به رفتن می کند لیکن بچه ها یا مادرت را بی سرپرست و عائله ات را که واجب النفقه اند رها می کنی ؟ یا مثلا واجبی را پیشنهاد می کند که از تو واجب اهم فوت گردد .

هر چه شیطان وسوسه کند ملک هم در مقابلش الهام بخیر میکند شیطان می گوید به مسجد نرو ملک می گوید برو، شیطان می گوید فلان حرام را مرتکب شو و بعد توبه کن ملک می گوید نکن شاید مردی شاید موفق به توبه نشدی و بر فرض از کجا که توبه مقبوله از تو سر زند و آمرزیده شوی .
به دل خود رجوع کن در هر پیش آمدی چه خیر و چه شر نوعا دو دل هستی هر کس چنانچه در وجودش شیطان به شر ترغیب می کند ملک نیز او را می ترساند ، و هر چه ابلیس بر ترکش وا میدارد ملک او را به انجامش تر غیب می نماید .
برگرفته از کتاب استعاذه شهید دستغیب

1-انتخاب زمان مناسب : نفسی که از ابتدای وقت نماز ساعتها از زیر بار امر الهی و خلوت با او به دلائل مختلف شانه خالی کرده باشد حتما در اواخر وقت هم میل و رغبتی به توجه به سوی خدا و انصراف از خلق نخواهد داشت وا داشتن نفس به نماز اول وقت هر چند سخت باشد پس از مدتی گشاینده در های رحمت و موفقیت خواهد بود از عارف کم نظیر آیت الله سید علی قاضی (ره) نقل شده است که فرمود : “اگر کسی نمازهای روزانه خود را در اول وقت بخواند و به مقامات عالی نرسد مرا لعن کند .”
2-انتخاب مکان مناسب : مکان نماز گزار نباید اشتغال آور باشد قطعا مکان پر سر و صدا ، پر زرق و برق ، یا مکان خیلی گرم یا خیلی سرد ، تمرکز انسان را از بین خواهد برد . همان گونه که در رساله های عملیه آمده است ، خواندن نماز مقابل در باز یا مقابل تصویر و … مکروه است .
از سوی دیگر اعمال و رفتار ما در پیرامون ما تاثیر گذار است خانه ای که در آن انواع گناه اتفاق می افتد ، بدون آرامش و نورانیت باطنی است توصیه شده است انسان در منزل خود مکان مناسبی را برای عبادت اختصاص دهد همین که انسان نمازها و عبادات خود را در آن مکان بجا آورد به تدریج مکان هم نورانی می شود لذا آن مکان برای نماز های بعد آماده می گردد و نفس انسان هم با آن مکان مانوس می شود یا اگر بتواند نماز خود را در مسجد یا در حرم های اهل بیت (علیهم السلام ) یا امامزادگان شریف بخواند که محل رفت و آمد ملائکه و عبادت صالحین است قطعا فضا برای برقراری ارتباط با حضرت حق و حضور قلب مناسبتر خواهد بود حضور در نماز جماعت باعث می شود فضا و محیط بر ما تاثیر گذار باشد و حضور قلب و حال بهتری برای عبادت کسب کنیم .
3-رعایت مقدمات نماز : یکی از اشتباهات ما این است که میان کارهای روزانه و نماز فاصله نمی اندازیم و تا دقیقه آخر مشغول امر مختلف هستیم . آن گاه بلافاصله تکبیره الاحرام نماز را می گوییم و توقع داریم نفس و روح ما با گفتن تکبیره الاحرام از دنیا کنده شده به عالم غیب توجه کند لازم است با نزدیک شدن وقت نماز ، انسان از کارهای روزانه دست بکشد و با آرامش و حضور قلب وضو بگیرد کمی آرام و بی صدا در محل عبادت خود بنشیند و فکر کند یا ذکر بگوید تا قلبش آرام بگیرد و آماده ورود به محضر الهی شود و در آستانه ورود به نماز نیز با حالت توجه و طمانینه اذان و اقامه بگوید و سپس نماز را آغاز کند .
4-رعایت تواضع ظاهری در نماز : شکل ظاهری بدن ما ، در خلق و خو و حالات ما موثر است شاهانه نشستن و راه رفتن باعث می شود کم کم تکبر و عجب سراغ ما بیاید از طرفی افتاده و متواضعانه رفتار کردن باعث می شود نفس ه کم کم متواضع شود ؛لذا همین که در نماز خالصانه بایستیم و به سجده گاه نگاه کنیم و دست ها را بر روی را ن ها قرار دهیم و چنین مستحباتی را در نماز رعایت کنیم در حضور قلب ما موثر خواخد بود . در روایات زیادی هم سفارش شده است که هنگام نماز ، انسان با محاسن خود یا چیز دیگری بازی نکند و احترام محضر الهی را داشته باشد .
5-آرام و حزین خواندن نماز : اگر سریع و با شتاب نماز بخوانیم و آرامش ظاهری نداشته بلشیم ، توقع حضور قلب بی جاست . بزرگان سفارش کرده اند موقع گفتن ذکر به گونه ای ذکر بگویید که گوشتان بشنود همین که گوش انسان صدای ذکر و نماز ما را بشنود در کنترل خیال موثر است و به نوعی تغذیه و مشغول کردن قوه خیال است اگر بتوان نماز را با صوتی حزین خواند قطعا در تحصیل حال معنوی تاثیر گذار است .
6- توسل قبل از نماز : از سفارشهای گرانقدر آیت الله العظمی بهجت (ره) این بوده که پیش از ورود به نماز به وجود مقدس حضرت ولی عصر (عج) که نماز گزار واقعی است متوسل شویم و از ایشان طلب یاری کنیم .
7- تنوع اذکار نماز : اگر همیشه اذکار و ادعیه و سوره های نماز ما یکسان باشد برای نفس به صورت عادت و تکراری می شود و در خلال آن فرصت می یابد به امور دیگر بپردازد لذا توصیه می شود سوره های نماز را تکراری نخوانید دعای قنوت را در هر قنوت عوض کنید و دعا های مربوط را بخوانید . اذکار رکوع و سجده را متفاوت بگویید تنوع برای نفس جذابیت دارد .
در پایان ، علاوه بر کتابهای ” آداب الصلاه” امام خمینی (ره) و “اسرار الصلاه ” آیت الله میرزا جواد آقا ملکی تبریزی (ره) مطالعه کتابهای ” حضور قلب در نماز ” از علی لضغر عزیزی و ” حضور قلب در نماز ” از محمد بدیعی را توصیه می کنیم . برگرفته از مجله اخلاقی تربیتی خلق شماره 23و 24 موفق باشید

1-داشتن نظم و انضباط در زندگی : یکی از عواملی که باعث تشتت خیال می شود بی نظمی در رفتار و زندگی است چرا که این بی نظمی به فکر و قلب او هم سرایت می کند اگر برای کارهای روزانه خود برنامه داشته باشیم و هر چیز را در جا و زمان خود قرار دهیم این ترس و دلهره از بین میرود و کمتر باعث پراکندگی ذهن می شود .
2-تمرین و جدیت برای مقابله با پراکندگی خیال : مسلم است که تحصیل حضور قلب در نماز نیز مانند کارهای دیگر به تمرین نیاز دارد ابتدای نماز باید مصمم شویم که فقط به خدا توجه کنیم و اجازه ندهیم چیزی ما را از یاد خدا غافل کند سپس هر گاه تشتت حواس پیش آمد به محض یاد اوری دوباره به نماز برگردیم و این کار را پیوسته تکرار کنیم تا آرام آرام حضور قلب افزایش یابد .
3-توجه به معانی نماز : اگر قوه خیال را مشغول نکنیم ما را مشغول خواهد کرد لذا برای افراد مبتدی سفارش شده است برای اینکه قوه خیال مشغول باشد و به غیر نماز نپردازد به معانی الفاظ نماز توجه کند تا حضور قلب حفظ شود .
4-برنامه عبادی و توجه در طول روز : یکی از شاگردان علامه طباطبایی (ره) از نداشتن حضور قلب در نماز گلایه می کند و راهکارهای برای درمان این مشکل می خواهد ایشان در ابتدا جوابی نمی دهد ولی پس از اصرار های او می فرماید : شما نمی توانی شاگرد می گوید : آقا شما بفر مایید حداقل اگر کسی پرسید به او بگویم . علامه می فرماید : فکر ، در نماز دنباله افکار شبانه روز است . کسی که صبح تا ظهر به یاد خدا نبوده است نمی تواند هنگام نماز یاد خدا را استمرار دهد اگر به سفارشهای اسلام در باره تلاوت قرآن خواندن نماز های نافله خواندن دعاها و رعایت اداب نماز مثل اذان و اقامه و دعاهای قبل و بعد نماز در حد توان خود عمل کنیم گذشته از آثار فراوان دیگری که این کارها دارند وجودمان آرامش بیشتری می یابد و بهتر می توانیم حضور قلب را حفظ کنیم . ادامه دارد……..

بعد از بیان موانع حضور قلب در نماز در این بخش به بیان راهکارهای شناختی و روانی حضور قلب در نماز می پردازیم .
راهکارهای شناختی حضور قلب در نماز:
1- معرفت و شناخت حضرت حق ؛ کسی که انسان با او صحبت می کند هر قدر مهمتر و با عظمت تر باشد گوینده نیز بیشتر و بهتر در سخن گفتن توجه داشته ، آداب ظاهری و باطنی را رعایت می کند .
2- شناخت اهمیت و اسرار نماز ؛ انسان هر اندازه اهمیت و آثار کاری را بیشتر بداند بیشتر به آن اهمیت می دهد اگر کاری در نظر انسان کم اهمیت و تکراری جلوه کرد خیلی سریع و ساده از آن می گذرد نماز هم از این قاعده مستثنی نیست اگر جایگاه و اهمیت نماز را بدانیم دیگر به عنوان یک تکلیف سخت و خسته کننده و تکراری به ان نگاه نمی کنیم
3- تفکر قبل از نماز ؛ یکی از اموری که کمک شایانی به تحصیل حضور قلب می کند تفکر قبل از ورود به نماز است تفکر باعث آرام شدن دل و بر طرف شدن حجابهای ظلمانی حاکم بر وجود انسان می شود شایسته است نماز گزار کمی قبل از اذان با آرامش بر سجاده نشیند آرامش و بی تحرکی بدن به آرام شدن دل کمک می کند .
راهکارهای روانی :
1- عزم برای حضور قلب ؛ عارف فرزانه حضرت آیت ااه میرزا جواد آقا ملکی تبریزی (ره) در این زمینه می فرماید : سبب پیدایش حضور قلب ، همت آدمی است ؛ زیرا قلب تابع همت و اراده است اگر همت تو نماز باشد قلبت هم در نماز حاضر خواهد بود ولی اگر همتت در پی چیز دیگری باشد قلبت هم از نماز غافل و نزد همان چیز خواهد بود . خداوند برای هیچ کس دو قلب قرار نداده است برای احضار قلب در نماز راهی جز اینکه همتت را متوجه نماز نسازی نیست زیرا همواره همت انسان متوجه امری می شود که خیری از ان گمان داشته باشد و ان را مایه سعادت خود بداند لذا حضور قلب در نماز تابع ایمان انسان به حقیقت نماز و برتری ان نسبت به همه اعمال و عبادت است .
2- آخرین نماز
یکی ازسفارشهای اهل بیت (علیهم السلام ) این است که هرگاه خواستی نماز بخوانی مانند کسی نماز بخوان که می خواهد با نماز وداع کند و می ترسد که دیگر فرصت نماز پیدا نکند و آخرین نماز خود را می خواند چرا که معلوم نیست آیا عمر ما تا نماز بعدی باقی است یا نه . از نظر روانی نماز خواندن در این حالت تاثیر زیادی در حضور قلب دارد .

عدم حضور قلب در نماز ، کم و بیش مشکل بیشتر افراد جامعه است و معمولا مورد غفلت واقع می شود . لذا برای برطرف کردن این مشکل و به دست آوردن حضور قلب در نماز ابتدا به موانع حضور قلب اشاره می کنیم و در بخش بعدی راهکارهای حضور قلب را بیان میکنیم .
یکی از موانع رفتاری حضور قلب گناه و پرداختن به امور لغو است ، براساس آیات و روایات فراوان ، گناه و معصیت الهی باعث تیرگی و سخت شدن دل می شود دلی که سخت شد دیگر نمی تواند به عالم بالا نظر داشته ، در نماز حضور قلب داشته باشد دلی می تواند به محضر الهی راه پیدا کند که نورانی باشد آیت الله بهجت در این مورد می فرماید : ” این احساس لذت در نماز ، یک رشته مقدمات خارج از نماز دارد و یک رشته مقدمات در خود نماز . آنچه پیش از نماز و در خارج نماز باید مورد ملاحظه باشد و عمل شود ، این است که انسان گناه نکند و قلب را سیاه و دل را تیره نکندمعصیت روح را مکدر می کند و نورانیت دل را می برد یکی از عوامل حضور قلب این است که در تمام 24 ساعت باید حواس (گوش و چشم …) خود را کنترل کنیم ” .
دومین مانع از موانع رفتاری عوامل خارجی می باشد گاهی عوامل خارجی باعث عدم حضور قلب در نماز می شود ؛ برای مثال ، سر و صدا ، رفت و آمد، گرمی و سردی هوا ، لباسهای تنگ ، خارش بدن ، احتیاج به دستشویی و …. برای اینکه بتوانیم راحت تر به حضور قلب در نماز برسیم ، باید این موانع را برطرف کنیم و مقدمات را به گونه ای فراهم کنیم که این موانع و مشکلات نباشد .

سومین عامل خستگی و کسالت بدنی است ؛با کمال تاسف عادت کرده ایم انرژی و قوای جسمی خود را بیشتر برای امور دنیا صرف کنیم ؛ در حالیکه وقتی انسان خسته و کسل است ، هرگز میل به عبادت و امور معنوی ندارد . لازم است طوری برنامه ریزی کنیم که زمان نماز ، انرژی و نشاط لازم را برای انجام این فریضه سرنوشت ساز داشته باشیم . با کمی استراحت یا استفاده از خوراکیهای مناسب می توانیم نشاط از دست رفته را به خود برگردانیم .

چهارمین عامل فعالیت بیش از اندازه است . برخی از افراد چه بسا با نیتهای خوب به اجتماع یا تحصیل امکانات بیشتر برای خانواده یا به دست آوردن مدارج عالی علمی در کوتاهترین زمان یا تبلیغ دین در بیشترین حد ممکن و …. آنچنان وقت خود را پر می کنند که احساس می کنند فرصت پرداختن به نماز با مقدمات و شرایطش را ندارند اینها افرادی هستند که شیطان به سبب شناختی که از آنها دارد ، با گناه و معصیت از خدا دورشان نکرده است ؛ بلکه با عناوین و نیتهای خوب از اصل و حقیقت دورشان می کند ، تا انج که با دوری از نماز با حضور قلب ، حاضر به ارتکاب گناه هم میشوند .
برگرفته از مجله خلق ادامه دارد

آیت الله بهجت ، مکرر تاکید داشتند که زندگی نامه های علمای سلف ، به منزله کتابهای معتبر اخلاقی اند .هر کس طالب تهذیب و ترقی در امور معنوی است و می خواهد از عمر خود استفاده کند ، شایسته است به شرح احوال آنها نگاه کند . ایشان در فرمایشات خود ، به نکات فراوانی از زندگی نامه الگوهای علم و عمل اشاره کرده اند که نمونه هایی از آنها ، عبارتند از :
آیت الله بهجت فرموده اند : آقا سید محمد شفتی ، یک جگر خریده بود و به منزل میبرد . در راه ،حیوانی را با بچه هایش دید . ترحم کرد و مقداری از جگر را جلو آنها انداخت . سپس مقداری دیگر ، تا این که تمام جگر را به آنها داد . گویا سید ، تشخیص داده بود که آنها احوج و نیازمندتر از اهل منزل هستند . از همان جا باب حکمت و معرفت به رویش گشوده شد .
آیت الله بهجت فرموده اند : آقا شیخ محمد حسین اصفهانی صاحب تفسیر ، با این که عمر چندانی نداشت ، در عصر خود ، در علوم عقلی و نقلی ، جامع بود . استاد ما آقا شیخ محمد کاظم شیرازی می فرمود : اگر ایشان بعد از میرزای بزرگ می ماند ،مرجعیت به ایشان می رسید . وقتی در مقام علم و عمل به هر کدام از علمای سلف نگاه می کنیم ، می بینیم گویا خود کشی می کرده اند . ایشان می فرموده است : ” از اول بلوغ و تکلیف تا به حال معصیت نکرده ام و لا ابری نفسی من نیه المعصیه ” یعنی : اما خودم را از نیت معصیت ، منزه نمی دانم .
آیت الله بهجت فرمودند :
مرحوم حاج آقا رضا همدانی با آن همه مقامات علمیه اش ، می گویند بسیار متواضع بود . از یکی از شاگردانش شنیدم که می گفت : با همه متواضع بود ؛ اما نسبت به علمای هم ردیف معاصرش ، خاک بود ! مرحوم آقا شیخ الشریعه اصفهانی در تشییع جنازه ایشان فرمود: ” حالا می گویم : افقه اهل عصرش بود ! ” ، یعنی حالا و بعد از فوت ، که دیگر مانعی از اظهار اعلمیت او نسبت به دیگران نیست . علم و فضل حاج آقا رضا همدانی ، بعد از وفاتش ظاهر شد .
موفقیت در تبلیغ ، ایت الله بهجت فرمودند : آقایی به بمبئی رفته بود و دیده بود در یک محله ، همه شیعه هستند ؛ ملی نماز نمی خوانند . به آنها گفته بود : ” طوری نیست اگر ماهی یک نماز بخوانید ، کافی است !". البته چنین فتوا و دستوری ، نیاز به جرئت و یقین دارد . لذا همه گفتند : این که چیزی نیست ! و ماهی یک نماز خواندند. مدتها بدین منوال ، ماهی یک نمازمی خواندند ، تا اینکه آن آقا به آنها گفت : ” هفته ای یک نماز ” مدتها گذشت ، تا اینکه فرمود : ” شبانه روزی یک نماز ” کم کم ، صبح و شام ، تا اینکه نمازهای یومیه را با کمال سهولت و بدون هیچ صعوبتی به آنها تعلیم نمود و آنان را نماز خوان کرد و نتیجه مطلوب و نهایی را گرفت .
به ایشان گفته بودند : چگونه آنها را در این مدت بی نماز گذاشتی ؟ گفته بود : آنها خود ، بی نماز بودند من بی نمازشان نکردم من با این روش ، آنها را تدریجا نماز خوان کردم ! ” .

برگرفته از کتاب جرعه ای از زمزم عارفان

آیت الله بهجت ، نماز را بدین سان تصویر می نماید :
نماز ، به منزله کعبه ، و تکبیره الاحرام ، پشت سر انداختن همه چیز غیر خدا و داخل شدن در حرم الهی است ، و قیام ، به منزله صحبت دو دوست ، و رکوع ، خم شدن عبد در مقابل خداست ، و سجده ، نهایت خضوع و خاک شدن در مقابل اوست ، وقتی عبد در آخر نماز ، از پیشگاه مقدس الهی باز می گردد ، اولین چیزی که سوغات می آورد سلامی از ناحیه اوست.
آیت الله بهجت ، شخصا آن قدر از انس با خدا لذت می بردند که به گفته فرزند ایشان ، عبادات متصل ایشان در طول شبانه روز ، بین یازده تا دوازده ساعت بود . برگرفته از کتاب جرعه ای از زمزم عارفان نوشته محمدی ری شهری