1-انتخاب زمان مناسب : نفسی که از ابتدای وقت نماز ساعتها از زیر بار امر الهی و خلوت با او به دلائل مختلف شانه خالی کرده باشد حتما در اواخر وقت هم میل و رغبتی به توجه به سوی خدا و انصراف از خلق نخواهد داشت وا داشتن نفس به نماز اول وقت هر چند سخت باشد پس از مدتی گشاینده در های رحمت و موفقیت خواهد بود از عارف کم نظیر آیت الله سید علی قاضی (ره) نقل شده است که فرمود : “اگر کسی نمازهای روزانه خود را در اول وقت بخواند و به مقامات عالی نرسد مرا لعن کند .”
2-انتخاب مکان مناسب : مکان نماز گزار نباید اشتغال آور باشد قطعا مکان پر سر و صدا ، پر زرق و برق ، یا مکان خیلی گرم یا خیلی سرد ، تمرکز انسان را از بین خواهد برد . همان گونه که در رساله های عملیه آمده است ، خواندن نماز مقابل در باز یا مقابل تصویر و … مکروه است .
از سوی دیگر اعمال و رفتار ما در پیرامون ما تاثیر گذار است خانه ای که در آن انواع گناه اتفاق می افتد ، بدون آرامش و نورانیت باطنی است توصیه شده است انسان در منزل خود مکان مناسبی را برای عبادت اختصاص دهد همین که انسان نمازها و عبادات خود را در آن مکان بجا آورد به تدریج مکان هم نورانی می شود لذا آن مکان برای نماز های بعد آماده می گردد و نفس انسان هم با آن مکان مانوس می شود یا اگر بتواند نماز خود را در مسجد یا در حرم های اهل بیت (علیهم السلام ) یا امامزادگان شریف بخواند که محل رفت و آمد ملائکه و عبادت صالحین است قطعا فضا برای برقراری ارتباط با حضرت حق و حضور قلب مناسبتر خواهد بود حضور در نماز جماعت باعث می شود فضا و محیط بر ما تاثیر گذار باشد و حضور قلب و حال بهتری برای عبادت کسب کنیم .
3-رعایت مقدمات نماز : یکی از اشتباهات ما این است که میان کارهای روزانه و نماز فاصله نمی اندازیم و تا دقیقه آخر مشغول امر مختلف هستیم . آن گاه بلافاصله تکبیره الاحرام نماز را می گوییم و توقع داریم نفس و روح ما با گفتن تکبیره الاحرام از دنیا کنده شده به عالم غیب توجه کند لازم است با نزدیک شدن وقت نماز ، انسان از کارهای روزانه دست بکشد و با آرامش و حضور قلب وضو بگیرد کمی آرام و بی صدا در محل عبادت خود بنشیند و فکر کند یا ذکر بگوید تا قلبش آرام بگیرد و آماده ورود به محضر الهی شود و در آستانه ورود به نماز نیز با حالت توجه و طمانینه اذان و اقامه بگوید و سپس نماز را آغاز کند .
4-رعایت تواضع ظاهری در نماز : شکل ظاهری بدن ما ، در خلق و خو و حالات ما موثر است شاهانه نشستن و راه رفتن باعث می شود کم کم تکبر و عجب سراغ ما بیاید از طرفی افتاده و متواضعانه رفتار کردن باعث می شود نفس ه کم کم متواضع شود ؛لذا همین که در نماز خالصانه بایستیم و به سجده گاه نگاه کنیم و دست ها را بر روی را ن ها قرار دهیم و چنین مستحباتی را در نماز رعایت کنیم در حضور قلب ما موثر خواخد بود . در روایات زیادی هم سفارش شده است که هنگام نماز ، انسان با محاسن خود یا چیز دیگری بازی نکند و احترام محضر الهی را داشته باشد .
5-آرام و حزین خواندن نماز : اگر سریع و با شتاب نماز بخوانیم و آرامش ظاهری نداشته بلشیم ، توقع حضور قلب بی جاست . بزرگان سفارش کرده اند موقع گفتن ذکر به گونه ای ذکر بگویید که گوشتان بشنود همین که گوش انسان صدای ذکر و نماز ما را بشنود در کنترل خیال موثر است و به نوعی تغذیه و مشغول کردن قوه خیال است اگر بتوان نماز را با صوتی حزین خواند قطعا در تحصیل حال معنوی تاثیر گذار است .
6- توسل قبل از نماز : از سفارشهای گرانقدر آیت الله العظمی بهجت (ره) این بوده که پیش از ورود به نماز به وجود مقدس حضرت ولی عصر (عج) که نماز گزار واقعی است متوسل شویم و از ایشان طلب یاری کنیم .
7- تنوع اذکار نماز : اگر همیشه اذکار و ادعیه و سوره های نماز ما یکسان باشد برای نفس به صورت عادت و تکراری می شود و در خلال آن فرصت می یابد به امور دیگر بپردازد لذا توصیه می شود سوره های نماز را تکراری نخوانید دعای قنوت را در هر قنوت عوض کنید و دعا های مربوط را بخوانید . اذکار رکوع و سجده را متفاوت بگویید تنوع برای نفس جذابیت دارد .
در پایان ، علاوه بر کتابهای ” آداب الصلاه” امام خمینی (ره) و “اسرار الصلاه ” آیت الله میرزا جواد آقا ملکی تبریزی (ره) مطالعه کتابهای ” حضور قلب در نماز ” از علی لضغر عزیزی و ” حضور قلب در نماز ” از محمد بدیعی را توصیه می کنیم . برگرفته از مجله اخلاقی تربیتی خلق شماره 23و 24 موفق باشید