آموزشهای مستقیم به فرزندان باید از چه زمانی شروع شود؟
نوشته زیر برگرفته از کتاب «نسیم مهر» (متن پیاده شده برنامه پرسش و پاسخ رادیویی استاد حسین دهنوی) می باشد.
امام على (علیه السلام) خطاب به امام حسن (علیه السلام) فرمودند: «فرزندم! من پیش از آن كه دلت سخت و ذهنت مشغول شود، به ادب آموزى‏‌ات پرداختم … من بر تربیت تو همت گماشتم؛ در حالى كه كودك بودى و نیتى سالم و نفسى پاك داشتى». (نامه 31 نهج البلاغه)

سؤال 1ـ از چه زمانى مى‏‌توانیم فرزندمان را به آموختن علم علاقه‏‌مند كنیم؟
جواب:
ایجاد علاقه به علم در فرزندان، به زمان انعقاد نطفه باز مى‏‌گردد.
براساس روایات دینى ما، اگر نطفه فرزند، شب پنجشنبه یا عصر جمعه منعقد شود، به آموختن علم علاقه‏‌مند و دانشمند خواهد شد.
رسول گرامى اسلام (صلی الله علیه وآله) خطاب به حضرت على (علیه السلام) فرمود:
یا على ان جامعت اهلك لیلة الخمیس فقضى بینكما ولد فانه یكون… عالما من العلما… و ان جامعتها یوم الجمعة بعد العصر فقضى بینكما ولد فانه یكون معروفا مشهورا عالما.. [1]
اى على! اگر از تو و همسرت، شب پنجشنبه نطفه‏‌اى منعقد شود، دانشمندى از دانشمندان، و اگر عصر جمعه فرزندى میان شما پدید آید، مشهور و اندیشه‏‌ور خواهد شد.
از علل علاقه‏‌مندى فرزند به كتابخوانى، این است كه مادر باردار، در دوران جنینى براى فرزندش كتاب بخواند. این مسأله پس از چهار ماهگى كه دستگاه شنوایى جنین شكل مى‏‌گیرد و به ویژه در سه ماه آخر باردارى، اهمیت ویژه‏‌اى مى‏‌یابد.
سؤال 2ـ آیا در دوران جنینى هم مى‏‌توان به فرزند آموزش داد؟
جواب:
آموزش به فرزند را مى‏‌توان از دوران جنینى (به ویژه پس از 4 ماهگى) آغاز كرد؛ زیرا در این دوران، صداها را مى‏‌شنود و در مقابل آن‏‌ها واكنش نشان مى‏‌دهد؛ پس خوب است مادر باردار، با جنین خود سخن بگوید و برایش شعرهاى زیبا و با محتواى خوب و به ویژه قرآن بخواند؛ همان گونه كه حضرت فاطمه زهرا (علیها السلام) با جنین در رحم خود سخن مى‏‌گفت. این رفتار مادر، افزون بر شنیدن جنین، بر ضمیر ناخودآگاه او نیز اثر مى‏‌گذارد و پس از سال‏‌ها، با این سخنان و شعرها و آیات شریف قرآن، احساس انس و آشنایى خواهد كرد.
سؤال 3ـ پس از تولد فرزند، از چه زمانى مى‏‌توانیم آموزش او را آغاز كنیم؟
جواب:
آموزش فرزند، بى‏‌درنگ پس از تولد آغاز مى‏‌شود؛ زیرا نوزاد، برخلاف تصور پیشینیان، هوشیار و تأثیرپذیر است و زمینه یادگیرى در او وجود دارد؛ به همین جهت، 12 ساعت پس از تولد، به صداى انسان واكنش نشان مى‏‌دهد.
او در پایان هفته اول، نشانه‏‌هایى از مادر را به خاطر مى‏‌سپارد و از حدود هفته سوم، به چهره وى در حالى كه از نزدیك مشغول شیر دادن و حرف زدن با كودك است، چشم مى‏‌دوزد. او حدود 6 هفتگى، در واكنش به صداى گفت و گوى والدین، نجوا (غان و غون) مى‏‌كند و لبخند مى‏‌زند. در 3 ماهگى، سرش را به طور ارادى، براى خیره شدن دقیق به اطراف، به این سو و آن سو مى‏‌چرخاند و به تدریج اگر چیزى برایش خوشایند نباشد، چشم‏‌هایش را مى‏‌بندد یا سرش را بر مى‏‌گرداند و با آغاز غذاهاى كمكى، طعم غذاها را تشخیص مى‏‌دهد؛ خوردنى‏‌هاى خوش طعم را مى‏‌خورد و در برابر خوراكى‏‌هاى با طعم نامناسب و داروها مقاومت مى‏‌كند.
آموزش از لحظه تولد آغاز مى‏‌شود؛ البته به صورت غیر مستقیم و القا بر ضمیر ناخودآگاه كودك.

[1] ـ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج 3، ص 553 .

منتظر ادامه مباحث باشید