سؤال 6ـ تا چه حد مى‏‌توانم فرزند 4 ساله‏‌ام را تحت آموزش‏‌هاى رسمى قرار دهم؟ جواب: سنین زیر 7 سال، سنین آموزش‏‌هاى رسمى و كلاسیك نیست. آموزش‏‌هاى زیر 7 سال باید غیر رسمى (در قالب بازى، شعر، سرود، قصه، بازى با كلمات) و قطره‏‌اى باشد. امام على (علیه السلام) مى‏‌فرماید: «ولدك ریحانتك سبعا». [6] فرزند تو تا 7 سال دسته گل است [لطیف است و نباید تحت فشار قرار گیرد. 7 سال اول زندگى فرزند، دوران بازى و شادابى او است؛ به همین جهت، رسول خدا (صلی الله علیه وآله) دستور مى‏‌دهد كه فرزندت را تا 7 سال رها كن بازى كند (دَع ابنك یلعب سبعَ سنین)، [7] و امام صادق (علیه السلام) نیز بر این امر تأكید مى فرماید: «الغلام یلعب سبع سنین» [8] پس باید فرزندان خود را تا 7 سالگى از آموزش‏‌هاى رسمى و كلاسیك رها سازیم تا به شادابى آنان لطمه‏‌اى نخورد. امام صادق (علیه السلام) مى‏‌فرماید: «أمهِل صبیّك حتى یأتى له ستّ سنین». [9] فرزندت را رها كن تا 6 سالگى‏‌اش پایان پذیرد. آموزش‏‌هاى غیر رسمى و قطره‏‌اى، براى زیر 7 سال مطلوب است و مانع شادابى فرزند نمى‏‌شود. دلیل دستور امام باقر و صادق (علیهما السلام) بر تدریجى بودن آموزش در 7 سال اول زندگى كودك، همین امر مهم است كه فرمودند: «در 3 سالگى لا اله الا الله، در 4 سالگى صلى الله على محمد و آله، در 5 سالگى آموزش قبله و سجده و در 7 سالگى نماز را به او بیاموزید».[10] سؤال 7ـ دوست دارم فرزند خردسالم تا قبل از پایان خردسالى، حافظ قرآن شود؛ چه راهكارى را پیشنهاد مى‏‌كنید؟ جواب: سنین خردسالى (زیر 7 سال) سنین آموزش‏‌هاى سخت و فشرده نیست. شما مى‏‌توانید این كار را با ورود فرزندتان به دوره آموزش‏‌پذیرى (7 سال دوم زندگى) آغاز كنید. امام صادق (علیه السلام) فرمود: «الغلام یلعب سبع سنین و یتعلّم الكتاب سبع سنین». [11] كودك 7 سال بازى مى‏‌كند و 7 سال قرآن مى‏‌آموزد. حتى توصیه مى‏‌شود در سن آموزش‏‌پذیرى نیز مراقب فشارهاى آموزش و حفظ قرآن باشید. مایل نیستیم فرزند شما خداى نخواسته از قرآن زده شود. اگر اصرار دارید حفظ قرآن فرزندتان را پیش از دوره‏‌ى آموزشگاهى (زیر 7 سال) آغاز كنید، حتما پس از 4 سالگى باشد تا هم، سطح شناختى مناسب در او ایجاد شود و هم انگیزه پیدا كند. این زمان، به تعبیر دكتر ژان پیاژه مرحله پیش عملیاتى است و فرزند شما را براى مراحل بعد (عملیات عینى و صورى) آماده مى‏‌كند. تأكید مى‏‌كنم كه براى حفظ قرآن در دوران خردسالى، هیچ گونه فشارى نباشد. نشاط فرزند، فضاى مناسب براى حفظ، علاقه‏‌مندى فرزند و حفظ در دراز مدت، مانع از آثار سوء احتمالى مى‏‌شود. امام على (علیه السلام) مى‏‌فرماید: «قلیلٌ مَدومٌ علیه خیرٌ مِن كثیر مملولٌ منه». [12] كم با دوام، بهتر از زیاد خسته كننده است. سؤال 8ـ فرزندم كلاس اول دبستان است. مى‏‌خواهم كنار درس مدرسه، ارزش‏‌هاى دینى را نیز به او بیاموزم. چه مطالبى مناسب است؟ جواب: شما فرزندتان را در دوران خردسالى، با دوست داشتن خدا و محبت پیامبر گرامى و اهل‏‌بیت حضرت آشنا ساختید. اكنون لازم است او را با باورهاى اسلامى به ویژه توحید نیز آشنا سازید. پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: «مَن ربّى صغیراً حتى یقول: لا اله الا الله، لم یحاسبه الله». [13] كسى كه خردسالى را تربیت كند تا بگوید لا اله الا الله، خداوند از او حساب نمى‏‌كشد. آشنایى فرزند با واجبات دینى به ویژه نماز و روزه در این سن مناسب است. این سفارش امام على (علیه السلام) است: (اذا عقل الغلام و قرأ شیئا من القرآن، علم الصلاة [14]هرگاه پسر به سن درك رسید و قسمتى از قرآن را خواند، باید به او نماز آموخته شود.) آموزش قرآن با توجه به ورود او به دوره آموزش‏‌پذیرى توصیه شده است. پیامبر اكرم (صلی الله علیه وآله) مى‏‌فرماید: «ما من رجل علّم ولده القرآن الّا تُوجَ ابواه یوم القیامة بتاج الملك و كُسِى حلّتین لم یرَ الناس مثلهما [15] هیچ كس نیست كه به فرزندش قرآن بیاموزد، مگر آن كه روز قیامت، بر سر پدر و مادرش تاج پادشاهى گذاشته، و دو لباس بر آن‏‌ها پوشانده مى‏‌شود كه مردم، همانند آن را ندیده‏‌اند. آموزش احادیث امامان فرزند را از انحراف و گرایش به افكار نادرست غیر دینى باز مى‏‌دارد؛ به ویژه امروزه كه «به رنگ آمده دشمن، اگر به جنگ نبُرد. امام صادق (علیه السلام) توصیه مى‏‌فرماید كه: «در آشنا ساختن فرزندانتان به حدیث امامان بشتابید، پیش از آن كه مُرجئه (گروهى منحرف) بر شما پیشى گیرند. [16] افزون بر این موارد، براساس روایات دینى ما، بر آموزش مسائل بهداشتى، حكمت‏‌هاى اخلاقى، شعرهاى سودمند و مهارت‏‌هایى چون شنا و تیراندازى تأكید شده است.


پی نوشت [6] ـ ابن ابى‏‌الحدید، شرح نهج‏‌البلاغه، ج 20، ص 343. [7] ـ حر عاملى، وسائل الشیعه، ج 21، ص 473. [8] ـ كلینى، كافى، ج 6، ص 47 . [9] ـ همان، ص 46 . [10] ـ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 281. [11] ـ كلینى، كافى، ج 6، ص 47. [12] ـ نهج‏‌البلاغه، كلمه قصار 444. [13] ـ محمدی ری شهری، حکمت نامه کودک، ص 148، به نقل از الجامع الصغیر، ج2، ص 603. [14] ـ علامه مجلسى، بحارالانوار، ج 8، ص 133 . [15] ـ متقى هندى، كنزالعمال، ج 1، ص 540 . [16] ـ كلینى، كافى، ج 6، ص 47 . منبع: نسیم مهر جلد 3، پرسش و پاسخ تربیت کودک و نوجوان؛ حسین دهنوی

منتظر مباحث بعدی ما باشید